Το πρωινό της 1ης Μαρτίου 2023 θα μείνει χαραγμένο στην πολύπαθη ελληνική συλλογική μνήμη. Οι 36 νεκροί (μέχρι εκείνη την στιγμή), στην πλειονότητά τους φοιτητές, είναι ο τραγικός απολογισμός που καθιστά το γεγονός ήδη εθνική τραγωδία και όχι απλώς ένα «σοβαρό περιστατικό». Τελικά, η «μπίλια» της καταμέτρησης «έκατσε» στο 57. Τόσους έμελλε να θρηνήσουμε. Τόσα είναι τα σπίτια που έκλεισαν, άντε λίγο λιγότερα, αν σκεφτούμε πως στα θύματα υπήρχαν και αδέρφια. Μικρή σημασία έχει. Ή έχει τελικά; Αυτούς θα έχουμε χρεός να τιμούμε, συλλέγοντας μια ακόμη θλιβερή επέτειο χαμού, οριζόμενη ως τομή που θα ενώσει τις φωνές μας σ' ένα σπαρακτικό «ποτέ ξανά». Μέχρι να συμβεί πάλι. Με άλλη μορφή, άλλο χωρόχρονο. Κυρίως δε, διαφορετικά θύματα - αθέλητους ήρωες και ζωντανούς - νεκρούς γονείς, εξ ίσου ακούσια σύμβολα αγώνα και ελευθερίας. Ποτέ ξανά, ξανά, λοιπόν.
Δύο χρόνια μετά πλέον, χωρίς καμία απάντηση και ανάληψη ευθύνης από την Πολιτεία - και καμία έκπληξη περί τούτου επίσης - ήταν Παρασκευή 28 Φεβρουαρίου όταν η χώρα «πάγωσε» την ρουτίνα της και το λαϊκό της ποτάμι κατευθύνθηκε στην Πλατεία Συντάγματος και στο όποιο κεντρικό των πόλεων και των νησιών της, για να δηλώσει το αυτονόητο - που ως τέτοιο ακριβώς που είναι... φυσιολογικά το στερείται: Δικαιοσύνη. Μέχρι τότε - αν αυτό ποτέ αξιωθούμε να το κατακτήσουμε - η απόδοση φόρου τιμής είναι ηθικό καθήκον όλων μας. Αφοπλιστικές πραγματικά οι διαστάσεις που λαμβάνει ο ανθρώπινος πόνος. Η απόλυτη διαλεκτική. Αν κάποιος παρατηρούσε, θα καταλάβαινε. Δεν ήταν δύσκολο, ούτως ή άλλως. 
«Πόση ομορφιά, Θεέ μου;!» αναρωτιέται συγκινημένη η Μαρία Καρυστιανού. Η μητέρα - σύμβολο του αγώνα για δικαίωση των ψυχών ανεβαίνει στο βήμα, εν μέσω αποθέωσης, και συγκινεί. Διακρίνεις όμως τον καημό ενός πεθαμένου παιδιού; Ο σπαραγμός όλων, πρωτίστως των γονέων στο βήμα, ενωτικός για όλους και η συγκίνιση έκδηλη σε πολλούς. Το «γιατί» προς την Πολιτεία και την (όποια) κυβέρνηση ορίζεται από μια ηθική διάσταση υπερβατική της όποιας ευθύνης και ετυμηγορίας προκύψουν στην πορεία, ερμηνεία που πολλές φορές ξεχνάμε ή ακόμη και αγνοούμε - ανθρώπινα και τα δύο, καθόλου κατακριτέα. Όπου υπάρχουν άνθρωποι θα υπάρχουν και de facto αξίες, οδηγοί προς τη δημιουργία μιας Ζωής και ενός μέλλοντος για όλους, θαρρείς πως και η ίδια σε παίρνει απ' το χέρι και σου δείχνει τον δρόμο για να τη δημιουργήσεις, ακολουθώντας τους άγραφους κανόνες της. 
«Η παρηγοριά μεταξύ μας κάνει κύκλο. Η οικογένειά μου είναι λαβωμένη». Τάδε έφη Χρήστος Ρούπας, πατέρας της Ελπίδας, μέλος της μακάβριας λίστας των θυμάτων. Τότε, τις πρώτες μέρες που προσπαθούσαμε να καταλάβουμε. «Σε φιλώ», θα της έλεγε, αν μπορούσε να την αποχαιρετήσει. «Ποια μοίρα μοίρανε» τις ψυχές τους; Όχι μόνο των νεκρών. Ποιο γραμμένο αποφασίζει, άραγε, για αυτές τις δοκιμασίες και τί αυτές σημαίνουν τελικά; Πόσο περίπλοκος και κατά πόσο συνδεόμενος (μπορεί να) είναι ο φιλοσοφικός προβληματισμός περί πεπρωμένου και Ζωής, με τις πολιτικές – κοινωνικές προεκτάσεις του ζητήματος, βάσει της φύσης του;
Πόνος, αδικία, θλίψη, θυμός είναι η μία όψη του φιλοσοφικού νομίσματος. Η άλλη του, η ολοκληρωμένη εικόνα της Ζωής, γεννά από την διαλεκτική συνύπαρξή καλού και κακου, αυτές τις αξίες: την «ομορφιά», την αγάπη, την κατανόηση, την βοήθεια, την ταπεινότητα. Την ειρήνη, τη δικαιοσύνη. Τη Νέμεσι. Πρώτα απ' όλων των ελπίδα. Ασχέτως της ανώμαλης προσγείωσης που επέφεραν τα επεισοδία που για μια ακόμη φορά συμβαίνουν, η διαδήλωση ήταν πράγματι ιστορική και επιβαίωσε περίτρανα τον απέραντο σεβασμό προς τις οικογένειες των θυμάτων και την κοινωνική ενότητα ως αποτέλεσμα αυτού. Η εξισορρόπηση στο λεπτό ζύγι του νήματός μας στο δίπολο της ζωής και του θανάτου, εξ ορισμού συσπείρώνει και το μεγάλο χθεσινό κέρδος είναι η διαπίστωση και η επιβεβαίωση της συμπαράστασης. Ήταν κάτι που φυσικά γνωρίζαμε ήδη - αυτό ακριβώς το καθιστά και κοινωνική παρακαταθήκη.
Πόσο όμορφη και αγέρωχη μέσα στον πόνο της; Η ομιλία μιας άλλης μαμάς νωρίτερα αποδεικνύει πως η συμφορά είναι πολυδιάστατη και δεν κάνει, φυσικά, διακρίσεις. Ο θάνατος του δικού της παιδιού εντάσσεται σ' ένα άλλο «κουτάκι» της νεοελληνικής πολιτικής ατζέντας προς τικάρισμα, αυτό των γυναικοκτωνιών. Η στιγμή της ανόδου της στο βήμα με τη φωτογραφία της κόρης ανά χείρας, σα λάβαρο υπενθύμισης και δικαίωσης - ή μάλλον τέτοιο είναι - ήταν από τα συγκλονιστικότερα «κλικ» της διαδήλωσης. Όπως ακριβώς και οι ευχαριστίες της σε όσους προσευχήθηκαν για την ψυχή της αδικοχαμένης Κυριακής Γρίβα. Ίσως όχι για όλους, αφού το «περιπολικό δεν είναι ταξί». Δεν υπάρχει λόγος να συμφωνήσουμε στην αξία της ανθρώπινης ζωής, άλλωστε... 
Διευκρίνιση απαραίτητη: η στήλη καμία πρόθεση αποπροσανατολισμού ή υποτίμησης έχει προς τη διαδικασία που εκκρεμεί, πόσο μάλλον προς τον αναπάντητο πόνο των γονέων. Πρόκειται για ένα απλό μοίρασμα σκέψεων. Ο συμβολισμός ήταν πολλαπλός χθες, όπως ακριβώς και ο πόνος που τον προκάλεσε - ο καθένας θα το αναγνωρίσει με τον τρόπο του, τις σκέψεις και την έκφραση της δικής του καρδιάς. Φαίνεται πως τα σύμβολα έτσι ορίζονται. Με πόνο, θυσία, δάκρυα και άιμα. Ακόμη κι αν δεν το ζητάς, καλείσαι να το υποστηρίξεις τη «μοίρα που σε μοιραίνει» και να τη φέρεις εις πέρας.
Γι' αυτό ακριβώς τα σύμβολα λογίζονται ως ιδανικά. Πόσο μάλλον όταν είσαι ένα τέτοιο σύμβολο, ακούσιο. Ζωντανό ή νεκρό, δεν έχει σημασία η ύλη. Είσα ένας από τους 57. Είσαι ο Ζακ, είσαι η Ελένη. Είσαι ο Βαγγέλης, ο Αλέξης και ο όποιος άλλος. Ο Παύλος και η Μάγδα. Είσαι ιδέα. Στόχος η δικαίωση. Και πριν από αυτή, η αφύπνιση. 'Ωστε να μην ξεχαστείς ποτέ. Όχι μόνο να είσαι υπενθύμιση κάθε 28η Φεβρουαρίου.
Νικόλας Κανελλόπουλος
