Το ποδόσφαιρο είναι το πρώτο θέμα συζήτησης στον κόσμο. Κι έχει μια ιδιαιτερότητα: δεν κερδίζει πάντα το φαβορί. Γι΄αυτό και τα πιο λαϊκά κοινωνικά στρώματα αναπτύσσουν τόσο δυνατή σχέση με την μπάλα. Το ποδόσφαιρο είναι ένα συναρπαστικό παιχνίδι. Παίζεται παντού και χρειάζεται μόνο μία μπάλα. Είναι ένα άθλημα που δεν περιορίζεται από τη φυλή ,την ηλικία, τον πλούτο, το φύλο ή τη θρησκεία και προκαλεί ισχυρά συναισθήματα και δημιουργεί φανατικούς οπαδούς, όσο κανένα άλλο άθλημα πάνω στη Γη. Η ιστορική πορεία του ποδοσφαίρου είναι στενά συνδεδεμένη µε την πολιτική, την κοινωνία και τους διαρκείς αγώνες της. Για πολλούς αποτελεί το «όπιο του λαού», αλλά δεν ήταν και λίγες οι φορές που χρησιμοποιήθηκε και ως μέσο αποπροσανατολισμού της κοινωνίας.
Από την ιδέα ως το παιχνίδι των αστών στην Αγγλία του 19ου αιώνα και της Βιομηχανικής Επανάστασης, ως προπαγανδιστικό όπλο στα χέρια απολυταρχικών καθεστώτων στην φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι και του δικτάτορα Βιντέλα της Αργεντινής, έως τον απόλυτο εκφραστή των ονείρων ενός ολόκληρου λαού όπως ο Ντιέγκο Μαραντόνα και η Αργεντινή, το ποδόσφαιρο δεν ήταν ποτέ ένα απλό παιχνίδι.
Ο «βασιλιάς» των σπορ είχε έχει και θα έχει πάντα αυτό που δεν έχουν τα άλλα αθλήματα. Πρωτογενές υλικό για ιστορίες που θα μείνουν για πάντα χαραγμένες στην συλλογική μνήμη. Ιστορίες που δεν αφορούν ένα γκολ ή μία ντρίμπλα, αλλά ιστορίες κοινωνικές, πολιτικές, πολιτιστικές, ιστορίες που μπορούν να αλλάξουν ακόμα και τον ίδιο τον κόσμο. Αλήθεια ποιος δεν θυμάται πως ένα ποδοσφαιρικό παιχνίδι στο Ζάγκρεμπ μεταξύ της Ντινάμο Ζάγκρεμπ και του Ερυθρού Αστέρα αποτέλεσε την σπίθα για τον εμφύλιο της Γιουγκοσλαβίας ή την προσπάθεια τους σπουδαίου Βραζιλιάνου άσου, Σόκρατες, για τον εκδημοκρατισμό της χώρας μέσω του αγαπημένου του συλλόγου, Κορίνθιανς; Όποιος θεωρεί ότι το ποδόσφαιρο είναι ένα απλό άθλημα που αρχίζει και τελειώνει σε 90 λεπτά μέσα στις τέσσερις γραμμές του αγωνιστικού χώρου, τότε πλανάται οικτρά.
Το «More than a game!» του Δημήτρη Ραπίδη, από τις εκδόσεις Απρόβλεπτες, είναι ένα βιβλίο που μέσα από 35 ξεχωριστές ιστορίες, μας δείχνει ένα διαφορετικό πρόσωπο του ποδοσφαίρου· ένα πρόσωπο που μπορεί να αποτελέσει ως πεδίο έκφρασης και διεκδίκησης, όπλο αντίστασης, πολιτικής σύγκρουσης και αντιπαράθεσης, αλλά κυρίως φωνή ελευθερίας. Από τους Ζαπατίστας στο μακρινό Μεξικό και τον εθνικό ήρωα Κάρλος Κάσελι που τα έβαλε με το καθεστώς Πινοσέτ και την ομάδα του FLN στην Αλγερία και τους αγώνες για ανεξαρτησία κατά της Γαλλίας, μέχρι και το κίνημα στο πάρκο Γκέζι που ένωσε όλους τους Τούρκους οπαδούς κάτω από ένα σκοπό, ο συγγραφέας μας προσφέρει άγνωστες ιστορίες στο ευρύ κοινό, ιστορίες με στοιχεία κοινωνικής προσφοράς, ιστορίες που συνδέει τους ανθρώπους μέσα στις κοινότητες συναισθηματικά, σωματικά και οικονομικά.
Οι ιστορίες του «More than a game!» δεν γνωρίζουν ούτε σύνορα ούτε όρια και μας υπενθυμίζουν πως θα είναι πάντα το όπιο του λαού, όπως λέει η παράφρασης της ιστορικής ατάκας του Καρλ Μαρξ για την θρησκεία.
Ο συγγραφέας του βιβλίου, μίλησε στο BN Sports για τον ρόλο του ποδοσφαίρου έξω από τις τέσσερις γραμμές του γηπέδου, πως αυτό είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την πολιτική και πως αυτό μπορεί να εργαλιοποιηθεί, γιατί όπως μας τονίζει το ποδόσφαιρο είναι κάτι παραπάνω από ένα απλό παιχνίδι. 
Δεν έχεις άμεση σχέση με το ποδόσφαιρο ως δημοσιογράφος και πολιτικός αναλυτής, αλλά μέσω των ιστοριών αυτών μας βάζεις σε έναν διαφορετικό κόσμο από αυτό που έχουμε συνηθίσει το σπορ αυτό.
«Κατά κάποιο τρόπο νομίζω ότι όλοι όσοι παρακολουθούμε στενά το ποδόσφαιρο, ενημερωνόμαστε, διαβάζουμε καθημερινά, γράφουμε, παίζουμε με την παρέα μας, ίσως έχουμε και εμείς μία άμεση σχέση με αυτό. Όχι βέβαια όπως οι αθλητές, οι προπονητές, τα επιτελεία ή οι διοικητικοί παράγοντες, αλλά κι εμείς από τη δική μας «γωνιά» θα έλεγα ότι αποτελούμε μέρος της κοινότητας του ποδοσφαίρου. Είναι άλλωστε τόσο επιδραστικό το άθλημα μέσα την καθημερινότητά μας, είναι τόσες πολλές οι διαστάσεις του πέρα από το καθαρά αγωνιστικό, που είναι αδύνατον κάποιος που το παρακολουθεί στενά να μην νιώσει κομμάτι του.
Στόχος του βιβλίου ήταν να συγκεντρωθούν ιστορίες από όλο τον κόσμο που αναδεικνύουν την πολιτική, κοινωνική κι ανθρωπολογική διάσταση του ποδοσφαίρου, εκείνες τις διαστάσεις δηλαδή που η αθλητική δημοσιογραφία πολλές φορές αποφεύγει να αναδείξει για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Τις ιστορίες αυτές μπορεί να τις διαβάσει κάποιος που παρακολουθεί στενά το άθλημα, αλλά επίσης και ένα αναγνωστικό κοινό που δεν διαβάζει για ποδόσφαιρο, για αποτελέσματα, για τα γκολ και για τα ματς της αγωνιστικής, αλλά ενδιαφέρεται για ό,τι μπορεί να βρίσκεται πίσω από το άθλημα, για το πώς το ποδόσφαιρο συνδέεται με την πολιτική ιστορία, τις διεθνείς σχέσεις, την γεωπολιτική, την κοινωνιολογία και την ανθρωπολογία, αποτελώντας διαχρονικά πεδίο διεκδίκησης, σύγκρουσης, έκφρασης και αντιπαράθεσης».
Τελικά ποια είναι η σχέση ποδοσφαίρου και πολιτικής;
«Ποδόσφαιρο και πολιτική είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους σε βαθμό που το ένα δεν μπορεί να αγνοήσει το άλλο. Δεν υπάρχει «no politica» στο ποδόσφαιρο, όπως δεν υπάρχει μία πράξη στο γήπεδο και στην κερκίδα που να μην έχει πολιτική αναφορά. Όταν, για παράδειγμα, ο Σέρχιο Αραούχο τιμάει με τον τρόπο που τιμάει την μνήμη του Άλκη Καμπανού, αυτό είναι μία πολιτική πράξη. Επίσης, όταν η FIFA επέλεξε το Κατάρ για τη διοργάνωση του περσινού Μουντιάλ γνωρίζοντας τί ακριβώς συνέβαινε στο εμιράτο ή όταν η ισπανική και ιταλική ποδοσφαιρική ομοσπονδία συμφωνούν με τη Σαουδική Αραβία για να γίνει ο τελικός του Σούπερ Καπ στο Ριάντ, αυτό είναι προϊόν πολιτική απόφασης. Έτσι, ποδόσφαιρο και πολιτική αλληλεπιδρούν καθημερινά μεταξύ τους κι άλλοτε βλέπουμε τις θετικές αποτυπώσεις αυτής της σχέσης, άλλοτε τις σκοτεινές διαστάσεις της».
Ποια ήταν η αφορμή και ο λόγος που ασχολήθηκες με το συγκεκριμένο θέμα στο βιβλίο;
«Νομίζω ότι το Μουντιάλ του Κατάρ μου έδωσε το παραπάνω κίνητρο για να φτιάξω τις ιστορίες σε ένα ενιαίο σώμα κειμένου. Στο μυαλό μου ακόμα το ποδόσφαιρο διατηρεί έναν ρομαντισμό, η κερκίδα διατηρεί έναν ρομαντισμό και μία δυναμική που δύσκολα συναντάς σε άλλες δραστηριότητες, η όλη φάση πριν και κατά τη διάρκεια του αγώνα διατηρεί έναν ρομαντισμό και μία ιεροτελεστία κι αισθάνθηκα ότι όλα όσα μάθαμε για το Κατάρ μέσα από τις αποκαλύψεις της ερευνητικής δημοσιογραφίας για το θάνατο χιλιάδων μεταναστών εργατών, τη φίμωση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, το ατελείωτο sportswashing από τη FIFA, τις άθλιες συνθήκες εργασίας, την ακραία πολιτική εκμετάλλευση του αθλήματος και την αχαλίνωτη εμπορευματοποίηση «γκρεμίζουν» το ποδόσφαιρο και όλα όσα το διαμορφώνουν ως εμπειρία, διασκέδαση και πεδίο συλλογικής έκφρασης. Το βιβλίο αυτό έρχεται να συνεισφέρει στο ερώτημα «τι ποδόσφαιρο θέλουμε», να βάλει το λιθαράκι του στην κατανόηση του ποδοσφαίρου ως «κάτι παραπάνω από ένα άθλημα», όπως λέει και ο τίτλος, να συμβάλλω μέσα από ιστορίες στην ευρύτερη συζήτηση γι’ αυτό που συμβαίνει σήμερα, για την ακραία εμπορευματοποίηση και πολιτική εκμετάλλευση του αθλήματος δηλαδή, μία κατάσταση που αποτελεί κορύφωση μίας διαδικασίας που έχει ξεκινήσει εδώ και πάνω από έναν αιώνα».
Κάθε ιστορία είναι μοναδική. Ποια ήταν αυτή η ιστορία που σε συγκίνησε περισσότερο και ποια σε δυσκόλεψε;
«Για την ιστορία που με συγκίνησε περισσότερο, θα σου έλεγα εκείνη με το πάρκο Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη το 2013, όπου οι οργανωμένοι οπαδοί της Γαλατασαράι, της Μπεσίκτας και της Φενέρμπαχτε άφησαν κατά μέρος τις οπαδικές κόντρες και ενώθηκαν για να στηρίξουν το κοινωνικό κίνημα που δημιουργήθηκε και στάθηκε περήφανα απέναντι σε μία προκλητική απόφαση της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας.
Για την ιστορία που με δυσκόλεψε, θα επέλεγα αναμφίβολα εκείνη για την Υεμένη, για μία χώρα πραγματικά παρατημένη από την παγκόσμια κοινότητα, που βιώνει μία βαθιά ανθρωπιστική κρίση και κανείς δεν ασχολείται. Με το σταγονόμετρο οι πληροφορίες, όχι μόνο για το ποδόσφαιρο, αλλά συνολικά για ό,τι συμβαίνει εκεί. Μία χώρα που είναι να μην υπάρχει στο χάρτη, λησμονημένη μέσα στην τραγωδία της. Κι όμως, ακόμα και σε αυτή την ξεχασμένη γη, το ποδόσφαιρο συνεχίζει να κρατά ζωντανή την ελπίδα των ανθρώπων για κάτι καλύτερο».
Η σημασία του αθλήματος σε διάφορες εκφάνσεις της κοινωνίας δεν είναι ένα θέμα που συναντά κανείς πολύ συχνά στη διεθνή βιβλιογραφία. Τι σε ώθησε στην συγγραφή αυτού του εξαιρετικού βιβλίου;
«Υπάρχει η κυρίαρχη αθλητική ιδεολογία που θέλει διαχρονικά το ποδόσφαιρο ως μία κοινωνικά και πολιτικά ουδέτερη δραστηριότητα του ελεύθερου χρόνου, που δεν αναπαράγει σχέσεις εξουσίας και δεν επιδρά στην πολιτική κινητοποίηση και στην καθημερινότητά μας. Αυτή η κυρίαρχη αντίληψη νομίζω ανατρέπεται μέσα από τις ιστορίες του βιβλίου. Από τον Ζανέτι και τη σχέση που ανέπτυξε με τους Ζαπατίστας στην Τσιάπας του Μεξικού, τον Κάσελι στη Χιλή και τον Σόκρατες στην Βραζιλία, την ομάδα του FLN στην Αλγερία μέχρι τους Βάσκους και την σημαία της Ικουρίνια, την οικογένεια Πάες στη Βενεζουέλα ή την Μάρτα και τις ποδοσφαιρίστριες του Πρέστον, την Ντεπορτίβο Παλεστίνο, τους Ινδούς που μάχονταν τους Βρετανούς αποικιοκράτες αλλά και την ομάδα του Σπλιτ που συμμετείχε στον ισπανικό εμφύλιο κατά του Φράνκο και έπειτα στο πλευρό των παρτιζάνων του Τίτου στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, βλέπουμε ότι μέσα και γύρω από το ποδόσφαιρο αναπτύσσεται μία αέναη μάχη ιδανικών και ιδεών, αλλά και σκοτεινών συμφερόντων που θέλουν να το χρησιμοποιήσουν για να πολιτικούς σκοπούς».
Γιατί τελικά το ποδόσφαιρο είναι κάτι παραπάνω από ένα παιχνίδι;
«Γιατί χωρά όλα τα συναισθήματα και δημιουργεί συνεχώς μνήμες. Γιατί έχει προαιώνιες αντιπαλότητες, γιατί παθιάζει και συγκεντρώνει το ενδιαφέρον ανεξάρτητα από το πού παίζεται. Γιατί βρίσκεται στην παιδική μας ηλικία, στην ενήλικη ζωή μας, σε κάθε εποχή και κάθε συνθήκη. Γιατί είναι μία ολοκληρωμένη εμπειρία, έχει ένταση και πλούσιο παρασκήνιο, είναι καθρέφτης της κοινωνίας, των ονείρων και των ορίων της. Και φυσικά έχει την κερκίδα, εκεί όπου όλα είναι δυνατά, εκεί μπορούν να ακουστούν τα πιο όμορφα συνθήματα, οι πιο όμορφοι στόχοι, και την ίδια στιγμή μπορούν όλα να ανατραπούν κι από τη στήριξη και ώθηση που δίνεται στην ομάδα, να περάσουμε στην απέναντι όχθη, στη σύγκρουση, το αδιέξοδο, το ανεξήγητο, τη βία. Στο ποδόσφαιρο όλα, τελικά, «παντρεύονται» σε μία δύσκολη κι απαιτητική ισορροπία, όσο δύσκολη κι απαιτητική είναι αυτή η ισορροπία και στην ίδια τη ζωή».
Θοδωρής Βασίλης
www.bnsports.gr
